Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάποια ενσωματωμένη αίσθηση του σωστού και του λάθους. Το να μην κλέβετε και να μην φονεύετε είναι τόσο βασικά για εμάς όσο η ικανότητά μας να αναπνέουμε. Αλλά από πού πηγάζει αυτή η ηθική αίσθηση; Γενικά, οι άνθρωποι με επιστημονική κλίση δεν το αποδίδουν στον Θεό ούτε ως κάποιο είδος ελεύθερης αιωρούμενης αλήθειας που μπορεί να συλληφθεί από την ανθρώπινη διάνοια. Εάν έχετε μια υλιστική άποψη, δηλαδή την ιδέα ότι στη βάση του το σύμπαν αποτελείται από ενέργεια και ύλη, τότε είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε την ηθική με αυτούς τους όρους. Αντίθετα, η επιστημονική άποψη προτείνει ότι η ηθική μας είναι ένα εξελιγμένο χαρακτηριστικό, κάτι που έδωσε στα ζώα που ζουν σε ομάδες ένα επιλεκτικό πλεονέκτημα έναντι των ανήθικων ανταγωνιστών τους. Μια κοινωνική ομάδα που προσπαθεί να συνεργαστεί όταν αποτελείται κυρίως από δολοφόνους, κλέφτες και απατεώνες δεν θα φτάσει πολύ μακριά. Αντίθετα, ένα πλήθος καλούδια μπορεί να κερδίσει τα πολλά οφέλη της συνεργασίας.
Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα με αυτή τη θεωρία. Ανεξάρτητα από την αλήθεια της, μια εξελιγμένη ηθική μας οδηγεί σε μια κατάσταση όπου δεν υπάρχει τίποτα αντικειμενικά σωστό ή λάθος σε οτιδήποτε. Ακόμη και μια πράξη δολοφονίας δεν είναι εγγενώς ανήθικη. Ένας τρόπος να το σκεφτούμε αυτό είναι να το συγκρίνουμε με τις άλλες προσαρμογές μας. Δεν θεωρούμε κανένα άλλο εξελιγμένο χαρακτηριστικό «ηθικό», δεν είναι ότι τα τέσσερα πόδια είναι καλά, τα δύο πόδια κακά είναι κάτι που οι άνθρωποι ασπάζονται πραγματικά. Αυτό που μας μένει είναι ένας ηθικός μηδενισμός.
‚Και λοιπόν?‘ μπορεί να ρωτήσετε. Είμαστε ένα έξυπνο είδος, μπορούμε να αποφασίσουμε μόνοι μας τον καλύτερο τρόπο να ενεργήσουμε έτσι ώστε η κοινωνία μας να μπορεί να ανθίσει. Γιατί δεν υιοθετούμε κάποιου είδους ωφελιμισμό, το ηθικό σύστημα που προωθεί τους πιο ευτυχισμένους για τους περισσότερους, και δεν κρίνουμε έτσι το σωστό ή το λάθος των πράξεών μας; Πράγματι, αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι περισσότερες κοσμικές κοινωνίες καθιερώνουν αυτό που είναι επιτρεπτό σήμερα. Αυτή η ιδέα μπορεί ακόμη και να επιτρέψει τη διεύρυνση του ηθικού μας κύκλου ώστε να συμπεριλάβει και άλλα όντα που είναι ικανά να υποφέρουν.
Ωστόσο, η σύγχρονη κατανόηση του εαυτού μας σημαίνει ότι ακόμη και μια δημιουργημένη ηθική δεν μπορεί να τιμωρήσει ή να επαινέσει δίκαια για έναν απλό λόγο: οι άνθρωποι έχουν χάσει την ψυχή τους. Η σύγχρονη νευροεπιστήμη μας λέει ότι δεν υπάρχει κανένας παράγοντας στο μυαλό μας να παίρνει αποφάσεις ηθικές ή άλλες. Είμαστε το μυαλό μας, τίποτα περισσότερο. Δεν υπάρχει «εγώ», ούτε «φάντασμα στη μηχανή». Η ιδέα ενός πράκτορα με ελεύθερη βούληση που μπορεί να διαχωρίσει τον εαυτό του/της από τη γενετική και το περιβάλλον τους είναι καταστροφική για όποιον παίρνει στα σοβαρά τον υλισμό.
Πολλά προκύπτουν από αυτό. Πιο συγκεκριμένα, το δικαστικό μας σύστημα θα πρέπει να επαναξιολογηθεί ριζικά υπό το πρίσμα αυτής της ιδέας για να γίνει πιο βιολογικά ενημερωμένο. Επί του παρόντος, τα άτομα με ορισμένες νοητικές αναπηρίες τυγχάνουν μεγαλύτερης επιείκειας όσον αφορά την καταδίκη τους, επειδή λέγεται ότι δεν κατέχουν πλήρως τις διαδικασίες ορθολογικής σκέψης. Κάτι έχει επηρεάσει την ικανότητά τους να κάνουν διαφορετικά. Αλλά ως αυτόματα αυτό ισχύει για κάθε άτομο που υπήρξε ποτέ. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ανοίξουμε τις φυλακές και να απελευθερώσουμε κάθε εγκληματία σε όλο τον κόσμο, αλλά ότι πρέπει να επικεντρωθούμε πολύ περισσότερο στην προώθηση περιβαλλόντων που κάνουν τους ανθρώπους να ενεργούν με τρόπο που ευνοεί μια λειτουργική κοινωνία.
Είμαστε όλοι ρομπότ που ενεργούμε βάσει εισροών. Μερικοί άνθρωποι λαμβάνουν αυτές τις εισροές και συμπεριφέρονται ως «καλοί», ενώ άλλοι μπορούν να λάβουν τις ίδιες πληροφορίες και να συμπεριφέρονται ως «κακοί». Επιλέξτε έναν ήρωα ή τύραννο από την ιστορία. Δεν αξίζουν τον σεβασμό ή την περιφρόνησή σας. Αυτό είναι το τίμημα μιας βιολογικής ηθικής.
Συγγραφέας: Άνταμ Κέιν, κανάδ[at]tcd.ie,
Δικαιώματα φωτογραφίας: http://www.postswitch.de/wp-content/uploads/2012/05/polit-marionetten30.jpg
